Ήταν πάντα εκεί, οι μηλιές του χωριού μου· άλλες φυτεμένες από έναν έμπειρο άνθρωπο που τις φρόντιζε μέχρι που έπαψαν τα χέρια του να έχουν δύναμη κι άλλες που φύτρωναν σε διάφορα μέρη από σπόρους που έπεφταν από το στόμα των πουλιών και κατάφερναν να επιζήσουν παρά τον σκληρό ανταγωνισμό που είχαν με τα άγρια και άκαρπα δέντρα.

Υπήρχαν πολλές μηλιές κάποτε στο χωριό μου όπως και σε όλα τα διπλανά στις πλαγιές του Τυμφρηστού αφού σε αυτές στήριζαν ένα μέρος της λιτής διατροφής και της οικονομίας των κατοίκων του καθώς τα καλύτερα απ’ αυτά τα προόριζαν για την αγορά εκείνης της βγάζοντας έτσι λίγα χρήματα ή τα αντάλλασσαν με άλλα προϊόντα που παρήγαγαν τα χωριά του κάμπου. Δεν υπήρχε κήπος που να μην έχει μηλιές και κερασιές βεβαίως από τις οποίες την χρονιά που ο καιρός ευνοούσε την καρποφορία κατέβαζαν μεγάλες ποσότητες.

Δεν ήταν σαν τα γνωστά σήμερα μήλα που είναι όλα όμοια μεταξύ τους. Θυμάμαι τουλάχιστον 20 ποικιλίες: μικρά, μεγάλα, πρώιμα τα αυγουστιάτικα και κάποια υπόξινα, γλυκά, ξινά πολλών κατηγοριών, κρασόμηλα με γεύση κρασιού, πατατόμηλα αφράτα, φυρίκια μεγάλα άσπρα και άλλο με κόκκινες γραμμές μικρότερα, πράσινα, κίτρινα. Όλα αυτά προέρχονταν από άγρια δέντρα που βελτιώθηκαν χάρη στην φροντίδα κάποιων ανθρώπων και από τα οποία πιθανόν πήραν βλαστάρια και μπόλιασαν άλλα κι έτσι προέκυψαν οι ντόπιες μοναδικές σε γεύση και αντοχή ποικιλίες. Έτσι νομίζω πως προέκυψαν κάποιες μηλιές που μετράνε πάνω από αιώνα ζωή. Τόσο υπολογίζω αυτές που απόμειναν κι έτσι νομίζω πως γίνονταν σε όλα τα μέρη που ασχολούνται με τα καρποφόρα.

Απ’ όλο αυτόν τον πλούτο και τις ποικιλίες των μηλιών σήμερα έχουν μείνει ελάχιστες καθώς στο χωριό εδώ και μισό αιώνα δεν έγινε καμία κίνηση για την ανανέωσή τους ή φροντίδας στις παλιές. Ξεράθηκαν μάλλον από στενοχώρια γιατί έχασαν τους ανθρώπους που τις περιποιούνταν και εκτιμούσαν τον καρπό τους. Οι νεότεροι φύτεψαν κάποιες με άλλες ποικιλίες που προμηθεύτηκαν από τα φυτώρια σαν καλλωπιστικά δέντρα στους κήπους τους και επειδή δεν έτυχαν την φροντίδα του συστηματικού δεντροκαλλιεργητή αποδείχτηκαν προβληματικές και φυσικά δεν έδειξαν και μεγάλη αντοχή στην μοναξιά.

Οι παλιές μηλιές αφήνονταν να μεγαλώσουν όσο ήθελαν, δεν τις κλάδευαν σχεδόν καθόλου κι αυτές ψήλωναν μέχρι 15 και 20 μέτρα. Για την συλλογή τους χρησιμοποιούσαν μεγάλες ξύλινες σκάλες και η συντήρησή τους γίνονταν σε στεγνά υπόγεια πάνω σε αλεπάλληλα «κρεβάτια» με φτέρες που έχουν έντονη αντιμηκυτιακή δράση. Έτσι είχαν μήλα μέχρι το Πάσχα σχεδόν, με όλους του χυμούς σαν να κόπηκαν εκείνη την στιγμή από το δέντρο. Ήταν δε καλό φίλεμα σε όποιον επισκέπτονταν το σπίτι και συνόδευαν ωραία και υγιεινά το λιτό φαγητό κάθε οικογένειας στο μακρύ χειμώνα εκείνων των εποχών.

Από εκείνα τα δέντρα ελάχιστα έχουν μείνει, λίγες φιρικιές σε κάποια παρατημένα χωράφια οι οποίες φέτος ξεπέρασαν και τον εαυτό τους στην καρποφορία. Σαν σταφύλια κρέμονταν τα μήλα από τα κλαδιά τους και επειδή δεν τα μάζεψε κανένας έπεσαν σωρό στο έδαφος κι εκεί είναι ακόμη γιατί κατά παράξενο λόγο δεν τα προτιμούν τα αγριογούρουνα, ούτε και τα κοπάδια πηγαίνουν εκεί να βοσκήσουν. Έτσι όποιος θέλει πηγαίνει και μαζεύει όσα θέλει. Είναι βέβαια λίγο χτυπημένα από το πέσιμο και γι’ αυτό δεν διατηρούνται πολλές ημέρες, σίγουρα όμως κρατάνε περισσότερο απ’ αυτά που έρχονται από άλλα μέρη και πουλάνε τα μανάβικα μαζί με άλλα αγαθά.

Πήγα κι εγώ και μάζεψα δυο – τρία καφάσια μικρά φιρίκια από το έδαφος γιατί δεν τολμούσα να ανέβω τόσο ψηλά με σκάλα. Η γεύση τους με γύρισε πολλά χρόνια πίσω, πριν έρθουν τα φρούτα του εμπορίου στο χωριό.  Πήγα χθες που έβρεχε και τα είδα σωρό πεσμένα κάτω από το δέντρο και μνημόνευσα τους ανθρώπους που φρόντιζαν κάποτε αυτές τις μηλιές και στενοχωρέθηκα που κανένας μας δεν συνέχισε το έργο τους. Αν βρίσκονταν κάποιος, θα είχαμε σήμερα στο χωριό μια εξαιρετική παραγωγή από όμορφα, ζουμερά και ανθεκτικά μήλα να απολαμβάνουμε εμείς και να κερνάμε τους φίλους μας όταν θα μας επισκέπτονταν μετά την άρση βεβαίως των περιοριστικών μέτρων.

Τα μήλα που αναφέρω ήταν και ένα στοιχείο που κάποτε δήλωνε και την αυτάρκεια που προσπαθούσε να έχει κάθε νοικοκυριό στο χωριό και δεν ήταν μόνο αυτά. Αυτάρκεια που ήταν απαραίτητη για την περίοδο του χειμώνα, όταν λόγω καιρού έρχονταν η απομόνωση και ταιριάζει απόλυτα με την περίοδο που διανύουμε και δεν ξέρουμε που θα μας βγάλει… 

Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.